Besnik Skupi

ALBANSKI PROSTORI: SKOPLJE


Skoplje je stari ilirsko-albanski grad ciji istorijski koreni sezu do antickog perioda kada je bio poznat pod imenom Skup. Bio je to drugi glavni grad Dardanije posle geopolitickog smanjenja zbog slovensko-vizantijske i rimske invazije sve do poslednjeg geopolitickog smanjenja do Teutinog Skadra, dardansko-ilirskog, na obali Jadrana (Hadrijatikut Ilirijan) kao sediste poslednjeg ilirskog kralja Dardanije, Gencija (168. pre nove are) kada je pao pod rimsku vlast.

Sa lingvisticke strane ime Skoplje predstavlja deo trotoponima Skoplje - Skuardi - Skodra, sto predstavlja kompaktnu teritorijalnu dardansku celovitost, antroponomicki nedeljivu, toponimski i onomasticki jedinstvenu za ilirski narod i njegove potomke - Albance. Uocava se jedinstvena geneza ova tri toponima u lingvistickom smislu kao zajednicka geneza ova tri geografska naziva koji su sastavljeni od korena iste dvosuglasnicke grupe SK (SC), sku-ska-sko kao geoistorijska i geopoliticka celovitost koja ne moze da se podeli podjednako kao sto ne moze da ostane geopoliticki razdvojena.

Posle rimskog osvajanja Skupi (Skoplje), kao i citava zemlja juzno od Matija pripala je juznoj Iliriji. U 4. veku juzna Iliriija podeljena je na 4 provincije tako da Skoplje postaje centrom provincije Dardanija. Podela rimskog carstva dovelo je do toga da Skoplje potpadne pod upravu Vizantijskog carstva. U 4. veku nase ere jedno vreme je bio sediste i glavni grad Teodosijevog carstva. Hriscanstvo je postilo korenje na ilirske prostore jos u 1 veku nase ere. Na kraju 4. ili na pocetku 5. veka nase ere u Skoplju je uspostavljena Mitropolija. Grad dozivljava procvat u vreme cara Justinijana I, poreklom Ilira, koji je rodjen blizu Skoplja, oko 483. godine. U periodu izmedju 5. i 7. veka Skoplje, kao i citav region Balkana, naseljavaju skitacki narodi. Slovenska opasnost je polako pocela da se premesta i na ovaj deo etnicki ilirsko-albanske teritorije. Jedno slovensko pleme se stacioniralo i osvojilo Skoplje u jednom periodu. Skoplje je uslo u sastav srpske drzave i, tokom njene ekspanzije pod vlascu Stefana Dusana koji je osvojio veliki deo Arberije sve dok se nije zaustavio na obali Jadranskog mora. Nakon uspostavljanja srpske drzave pocelo je osmansko osvajanje. Mladi albanski naucnik-istrazivac, magistar Cerim Daljipi, u svojoj knjizi "Osmanski napadi na albanske prostore do 1402. godine", naucno je odbranio tezu da je Skoplje osvojila turska vojska krajem 1391. i pocetkom 1392. godine (6. januara 1392. godine).

U tim okolnostima potpuno je promenjena struktura albanskog zivlja sto je evidentno do otprilike 1455. godine kada je Skoplje izgledalo otprilike ovako: 511 muslimanskih porodica i 339 hriscanskih porodica, gde su vecina bili albanski hriscani - katolicki ili pravoslavni. Oko 1440. godine u provinciji Makedonija, kao i u nekim krajevima Albanije, vladao je u potpunosti spahilucki sistem. Skoplje je pripadalo Pasinom Sandzaku sto je predstavljalo osmansku administrativnu podelu. U drugoj polovini XVI veka od Pasa Sandzaka, podelom se formiraju dva odvojena sandzaka, Skopski  (podrazumeva se da je albanski grad postao glavnim gradom Sandzaka) i Solunski. Osvajanje albanskih prostora pocinje od Skoplja kaze nemacki naucnik Peter Batrel, sto je praceno snaznim otporom. Vrlo brzo posle pada Albanije pod osmansku upravu pocinje sa organizovanjem niza ustanaka albanskog naroda. Skoplje je oslobodjeno u
okviru ratova koje je Djordj Kastriot Skenderbeg vodio protiv Osmanskog carstva ali ga je sunce slobode obasjala tek nakon 500 godina od smrti Skenderbega.

Albanski ustanak 1912. godine oslobodio ga je od Osmanskog osvajaca. Kada je rukovodstvo albanskog Svenarodnog ustanka raspravljalo o statusu etnicke Albanije u Pristini i Urosevcu, albanski narod je bio spreman da krene put Skoplja i Velesa, jer je, prema recima naseg velikog patriote i vojnog stratega, Ise Bojetinija, koji nam je ostavio u amanet "do Velesa je nase i pripada etnickoj Albaniji. Od Velesa pa na dole je slovensko". Albanska komanda je usla u Skoplje 12. avgusta bez borbe sto su diplomati onoga vremena smatrali velikom pobedom albanske vojne komande. Ipak, ovaj albanski grad pao je pod vlast srpske varvarske vojske (II srpska armija), koja je posle pobede kod Kumanova usla, bez obzira na otpor, u Skoplje, u popodnevnim casovima 26. oktobra.

U Skoplju danas zivi 25 - 30 posto Albanaca. Ranije je to bio grad sa najvise Albanaca u svetu. Srpska i jugoslovenska politika (narocito ova poslednja) je tokom cetrdeset godina komunistickog rezima proterala Albance iz Skoplja svim mogucim sredstvima i metodama pocev od fizickog pa do psiholoskog nasilja. Sada je to glavni grad vestacke kolonijalne slovensko-makedonske drzave, seme Titovog odvajanja Vardarske doline od kosovskih prostora sto je ucinjeno upravo kako bi se lakse podelili i asimilovali Albanci. Jugoslovenski komunisticki rezim a kasnije "demokratski", rezim bivse jugoslovenske republike Makedonije nije uspeo da fizicki, psiholoski i kulturno unisti Albance, Skoplje ce ipak zauvek ostati albansko i bice grad buduce ujedinjene Albanije.

Skoplje, april-maj 2007.

(Objavljeno u mesečniku za geopolitiku "Skupština"(Kuvendi) maj/jun 2007, Tirana, Albanija)