Balint Pastor: Kulturna autonomija odmah, etnička - kasnije

NOVI SAD, 5. septembra (Tanjug) - Poslanik Saveza vojvođanskih Mađara Balint Pastor izjavio je danas Tanjugu da koncept mađarske autonomije, koji zagovaraju dve manje stranke vojvođanskih Mađara, treba uzeti u razmatranje tek u okviru buduće rasprave o regionalizaciji i decentralizaciji Srbije.

Predsednici Demokratske stranke vojvođanskim Mađara i Demokratske zajednice vojvođanskih Mađara, Andraš Agošton i Šandor Pal, traže teritorijalnu autonomiju za svoje sunarodnike u Srbiji, a Agošton je nedavno pozvao Pastora da kod srpske elite pokrene raspravu o tom pitanju.

Tim je zanimljivija izjava ministra inostranih poslova Mađarske Kinge Genc, koja je tokom nedavnog boravka u Subotici, izjavila da bi "kroz dobijanje kulturne autonomije položaj Mađara u Vojvodini bio još bolji".

Kulturnu autonomiju, naime, pripadnici manjina u Srbiji uživaju već duže vreme, otkako su formirani nacionalni saveti.

Ima ih ukupno 14, od kojih 10 sa sedištem u Vojvodini, i niko ne spori da su istinski nosioci kulturnog identiteta i tradicije i da bitno utiču na donošenje odluka i u oblasti obrazovanja i informisanja na maternjem jeziku.

Problem s nacionalnim savetima je taj što je u većini slučajeva njihov mandat odavno istekao, a izabrani su po uredbi koja je davno prestala da važi. Novi zakon koji bi precizirao njihov rad, ovlašćenja, finansiranje i način izbora, pak, još uvek nije donet.

Po mišljenju predstavnika pet civilnih organizacija mađarske zajednice, Mađarski nacionalni savet još od 22. septembra 2006. godine "radi ilegalno", pa su javno zatražili da se on rasformira i izabere novo privremeno rukovodstvo.

O tome je, navodno, obavešten i ministar za ljudska i manjinska prava Svetozar Čiplić, koji je u međuvremenu najavio da će zakon o nacionalnim savetima biti donet do kraja godine.

Kulturna, ili personalna autonomija, dakle nikome nije sporna, a navedena je i u julskom sporazumu Mađarske koalicije (MK) i Demokratske stranke. O njoj se vodi računa i sada tokom pregovora SVM, kao vodeće članice MK, s pokrajinskim liderima DS-a o sadržaju novog statuta Vojvodine.

Agošton i Pal, međutim, insistiraju i dalje na teritorijalnoj autonomiji, pozivajući se na zajednički koncept mađarske autonomije, izrađen uoči predizborne kampanje, koji podrazumeva i teritorijalnu autonomiju zasnovanu na etničkom principu.

MK je, uoči izbora, prihvatila koncept koji u sebi sadrži personalnu (kulurnu), političku, lokalnu i regionalnu autonomiju.

Personalna autonomija znači pravo veta na sve odluke viših organa koje se tiču obrazovanja, kulture i informisanja, politička podrazumeva proporcionalnu zastupljenost pripadnika mađarske manjine u pokrajinskim i republičkim vlastima, a lokalna - veća ovlašćenja opština i mesnih zajednica.

Za većinsku naciju u Srbiji sporna je, nema sumnje, samo regionalna autonomija, jer se zasniva na etničkom principu. Radi se o zamišljenom "Mađarskom Autonomnom Okrugu" sa sedištem u Subotici, u koji bi, pored tog grada, ušlo još osam opština: Ada , Senta, Čoka, Kanjiža, Novi Kneževac, Bačka Topola , Mali Iđoš i Stari Bečej.

Pomenuto područje bi, istina, bilo multietničko, ali s pretežnim mađarskim življem (52 odsto).

Agošton insistira i dalje upravo na tom delu koncepta, a u tome ima podršku i Pala, mada su njih dvojica dugo vremena bili u hladnim odnosima, a nisu imali kontakata ni sa prethodnim predsednikom SVM-a Jožefom Kasom.

Agošton je, naime, prvi osnovao stranku vojvođanskih Mađara (DZVM), na čije čelo je kasnije došao Pal. Nakon raskola, Agošton je osnovao novu stranku, a poslednjih deceniju i po nastoji da, uglavnom otvorenim pismima, utiče na Beograd i Budimpeštu.

Prvi tip pisama, namenjen unutrašnjoj upotrebi, tiče se zahteva za teritorijalnom autonomijom vojvođanskih Mađara, dok se druga, čiji adresant je matična država, odnose na dvojno državljanstvo.

Nedvosmisleni ili prećutni odgovori sa obe adrese su do sada bili - negativni.

SVM je, kažu politički analitičari, mnogo pragmatičniji i nastoji da u datom trenutku postigne ono što je ostvarivo. Njihov zahtev da se tri opštine na severu Vojvodine vrate tamo gde su nekada bile dobiće, najverovatnije, pozitivan odgovor nadležnih organa.

Tako bi opštine Ada , Senta i Kanjiža ponovo dospele pod Severnobački okrug, sa sedištem u Subotici, odnosno "otcepile" bi se od Severnobanatskog okruga, čija centrala je u Kikindi.

Prema mišljenju rukovodstva SVM, rokada je bila učinjena za vreme Slobodana Miloševića kako bi se smanjila koncentracija mađarskog življa, a sada je trenutak da se ponovo uspostavi "prirodno stanje".