Verujem da se danas rasprava o levici i desnici, mora voditi uz uvažavanje opštih mesta u savremenoj politikologiji. To znači da se od početka mora prihvatiti nesumnjiv proces relativizacije političkih ideja, što uključuje i terminološko bavljenje, imajući u vidu da je kraj dvadesetog veka obeležila gotovo neverovatna suštinska promena značenja pojedinih termina, koji su išli uporedo sa relativizicajiom poznatih političkih procesa i pojmova u savremenom svetu.

 Kao tačku diferencijacije levice i desnice pored odnosa prema ekonomskom pitanju, nesumnjivo je da treba staviti i odnos prema nacionalnom pitanju, shvaćenom u dobroj meri kao odnos prema spoljnopolitičim pravcima desne ili leve politike. Ovo je posebno značajno obzirom da jedna od značajnih tačaka oslonca levice jesu raznorazni oblici nadnacionalizma, internacionalizma ili kosmopolitizma, uglavnom prihvaćene kao idelologije, koji su znali predstavljati razlog koji je levica često stavljala između nacionalnih interesa i spostvenog političkog angažmana. Na navedeno upućuju primeri ponašanja levice od Francuske buržoaske revolucije, do revolucija 1848. godine i odnosa prema Prvom pa i Drugom svetskom ratu. U početnom periodu diferencijacije na levicu i desnicu posebno je značajan segmetn predstavljao i odnos prema religiji ili crkvenoj organizaciji uopšte. I dok je desnica sa potrebom da očuva svoje početne privilegije prhvatala crkvu kao svog legitimnog parntera i zaštitnika, levica je nastupajući sa pozicija nadolazećih racionalnih ideologija, doživljavala crkvu kao prepreku toliko potrebnom novom civilizacijskom iskoraku. 

 Kraj 20-tog veka obeležila je relativizacija svekukupne ljudske istorije. Nestanak prirodne bipolarnosti, vidljiva poremećenost odnosa čoveka i prirode, nove informativne tehnologije, i trijumf koncepta individualizma, uticale su i na ideološko prestrojavanje levice i desnice. Desnica je napustila tradicionalne postavke svog delovanja, uvažavajući novonastalu stvarnost, i krenula u susret starim ciljevima sa novim postavkama. Davno je prošlo vreme kada je levica dolazila na vlast obećanjima o socijalnoj pažnji za sve, a desnica gubila vlast zato što nije sklona državnom intervencionizmu.

 Ukoliko kao ishodište za raspravu o levici i desnici uzmemo zemlje trajnije političke demokratije, kraj 20-tog veka ukazuje da se može uočiti gotovo neprepoznavanje između levih i desnih snaga. U čemu je razlika u konceptu novog svetskog poretka Demokratske ili Republikanske administracije u SAD? U jednoj jednostavnoj činjenici koja više predstavlja formalni izgovor, sveden na prevaru, nego različitost vizija zasnovanih na tradicionalnim tačkama oslonca levice i desnice. Dok demokrate svoj kocept novog svetskog poretka zasnivaju na afirmaciji individualzima, liberalizma, ljudskih prava, jednakosti, slobode, zakonitosti, demokratije i slobodnog tržišta, sve sklopljeno u oblandu “humanitarnog altruizma”, dotle republikanci, svoj kocept “benevolentne hegemonije” zasnivaju, na vrlo vidljivim, ideološki često neutralnim, ali materijalno opipljivim pokazateljima, koji se najjednostavnije mogu videti iz “naftaškog angažovanja” vrha administracije. U tom smislu potpuno je nevažno partijsko opredeljenje Zbignjeva Bžežinskog, Strouba Talbota ili Samjuela Hantingtona. Svi oni imaju svoje opredmećenje kako u humanitarnim intervencijama, tako i u sveopštoj borbi protiv terorizma. U svetlu napred navedenog  autentični levičari poput Majkla Mura ili Noama Čomskog ipak su (toliko potrebni) društveni marginalci.

 Na osnovu napred navedenog, evidentno je kraj tradicionalnoj podeli na levicu i desnicu. Na navedeno ukazuju gotovo identični odnosi prema svim sferama programskog delovanja, od spoljne politike, socijalne politike, odnosa prema ljudskim pravima. Ovo neprepoznavanje tako karakteristično za kraj 20-tog veka, svoje ishodište ima ipak u 19. veku. Zar liberalizam Edmunda Berka nije sjajio konzervativnošću (konzervativni liberalizam), ili zar najreformističkije vlade u Velikoj Britaniji nisu bile desničarske!. Kada je već reč o Velikoj Britaniji i odnosu levice i desnice prema spoljnoj politici, i površnim posmatračima spoljnopolitičkih aplikacija je nevidljiva razlika između Mejdžora i Blera. Identična situacija je u Francuskoj (Širak –Žospen) te Nemačkoj (Kinkel-Šreder). Uostalom, zar prisustvo konstantne politike prema dešavanjima na Balkanu tokom 90-tih nije plastičan primer konzistentne politike levih i desnih vlada.

 Međutim, pogrešno je zaključiti da je samo desnica napustila svoje oslonce. Podjednake devijacije uočljive su i na levoj strani. U SAD je to vidljivo u odnosu prema svakojakim oblicima manjinskog označavanja, dok je u Evropi to prisutno u odnosu levih vlada prema humanitarnim intervencijama, EU, emigrantima trećeg sveta, pa i danas već zamagljenom konceptu borbe za ljudska prava. Ostaci levičarskog internacionalizma dobili su sasvim nove poglede, razloge i očekivanja. Oni su na kraju 20-tog veka, ipak svedeni, upravo kao i kod desnice, na nikad skrajnutu teritorijalnu projekciju. Sa druge strane jedina levičarska shvatanja danas, vezana su za alter-globalistički koncept, odveć dovoljno sumnjivog porekla.

 Odsjaji relativizacije vidljivi su i na političkoj sceni Srbije. Uz početnu potrebu da se levica i desnica definišu prema demokratiji kao izabranom medoelu političkog delovanja (što u kratkotrajnoj demokratskoj istoriji nije baš lako), jasno je da su razike između levice i desnice u Srbiji prate postojeću i već pomenutu relativizaciju. Kraj 19. veka i početak 20 veka svedočio je o razvijenoj podeli na levicu i desnicu u Srbiji, zahvaljujući uplivu političkih ideja tadašnje Evrope, širokom spektru političkih aktera i autentičnoj potrebi da se afirmišu idejne postavke programskog opredeljenja. Nacionalni izazovi, prvi krupni kapital, prva preispistavanja tradicije, prve leve ideologije uvezene iz inostranstva, bili su pogodno tle za razvoj kako desnice tako i levice u onovremenoj Srbiji. Potonje gušenje političkog pluralizma, nerešeno i nerešivo nacionalno pitanje, odsustvo jasnog državnog koncepta, te nemanje odgovora na novonastalu situaciju početkom 90-tih godina, karakteristični su za odsustvo jasnih pozicioniranja na levici i desnici. Iz tog ugla, u Srbiji danas diferencijacija  na levicu i desnicu predstavlja probatio diabolica.

 Koje su postavke koje danas u Srbiji mogu razlikovati levicu i desnicu? Odnos prema protekloj deceniji, prema više nego prisutnim nacionalnim izazovima, Kosovu i Metohiji, tranziciji, privatizaciji, evroatlanskim integracijama osnovne su postavke. Svesno su mimoiđene krucijalne tačke razlaza levice i desnice kao što su odnos prema tradiciji, veri, nadnacionalnim ideologijama, krupnom kapitalu. Prosto nabrajanje, uz preispitivanje stvarnosti tj. delovanja političkih stranaka u nas, srpski politički galimatijas čini još većim. Sve ovo čini da u Srbiji trenutno postoji potpuna konfuzija u pozicioniranju stranaka na levoj ili desnoj strani. Međutim, izazovi pred nama mogu predstavljati nove međe na poitičkoj sceni Srbije, tako da valja očekivati jasno opredeljivanje, bez obzira na očekivanu predizbornu kampanju. Iz svega navedenog, i levica i desnica još uvek imaju svoje mesto na srpskom političkom nebu.