Slobodan Antonić, Đorđe Vukadinović

Uvod

U Srbiji se danas mnogo govori o mestu crkve, odnosno tradicionalnih crkava i ostalih religijskih zajednica u društvu. Čuju se gla­sovi da je crkve previše i da je na delu klerikalizacija društva. Ali mnogi misle i da je crkva i dalje skrajnuta od glavnih druš­tve­nih zbivanja i da u Srbiji još imamo na delu recidive komunističke netrpeljivosti kako prema crkvi, tako i prema ostalim religijskim zajednicama.

Ovi različiti glasovi dolaze iz odvojenih društvenih i in­te­lektualnih krugova, koji su često i jedan prema drugome neprijateljski nas­trojeni. Postoje, dakle, samo suprotstavljeni glasovi, ali ne i od­gla­šavanje, ne i dijalog, ne i susret argumenata i njihovo pretresanje. Zbog toga je u red­­ništvo Nove srpske političke misli, a u cilju pokretanja šireg druš­­tvenog dijaloga, 20. maja 2006. upriličilo naučnu konferenciju pod imenom Crkva i država. Želja nam je bila da p obu d i mo interes kvalifikovane, ali i šire društvene javnosti za problem mesta i uloge crkve u srpskom društvu, da otvorimo dijalog i omogućimo susrete različitih stanovišta o dru­štvenom značaju i mestu crkve.

Rasprava na konferenciji održa n a je u više krugova. Prvi krug činila su opšta pitanja odnosa države, društva i crkve. Razgovaralo se o tome kakav odnos treba da bude između crkve i pretežno ateizovanog društva, ima li c rkva kao duhovna zajednica „horizontalnu“ političku ideologiju i može li crkva , i do koje mere, da se osvrće i na goruće socijalno-političke teme ? Zatim se prešlo na uža pitanja, pre svega odnosa države i crkve u Srbiji. Raspravljalo se kako država može da na pravi način legitimiše istorijske crkve i verske zajednice u Srbiji, treba li utvrđivanjem novog pravnog položaja crkava i verskih zajednica da se uspostavi njihov kontinuitet u pravnom subjektivitetu koji su dobile u zakonodavstvu Kraljevine Srbije i Kraljevine Jugoslavije, kakav treba da bude odnos države prema ostalim crkvama i verskim zajednicama i, konačno, kakva su iskustva zemalja u okruženju? Usledio je dijaloški krug o odnosu srpskog društva i SPC-a: da li u Srbiji zbilja ima klerikalizma, koliki je stvarni uticaj Crkve (broj tzv. institucionalnih vernika, istorijska tradicija klerikalnog duha, koliko poseduje ekonomske i političke moći), da li bi veća pasivnost Crkve u društvenim pitanjima značila i njenu svojevrsnu getoizaciji u odnosu na društvenu realnost , može li Crkva više pomoći široj zajednici ako se socijalno i kulturno više integriše u društvo i kako, u tom kontekstu, na pravi način definisati odnose države i Crkve? Konačno, razgovaralo se i o iskustvima drugih zemalja i epoha: može li nemačko iskustvo multikonfesionalnosti biti od koristi za Srbiju, kakve izazove predstavlja multikonfesionalnost u Ukrajini, da li Srbija može nešto da primeni iz grčkog iskustva, kakve pouke za Srbiju mogu doći iz Irana i drugih muslimanskih zemalja?

Iz tekstova koje donosimo u ovom zborniku čitalac će videti da je osnovna ideja konferencije bez sumnje uspela. Okupljeni su zastupnici različitih pogleda na odnos crkve i politike, uspostavljen je kvalitet a n dijalog i izneto mnogo novih ideja. Ipak, ovu razmenu mišljenja doživljavamo samo kao prvi korak u ozbiljnom i kvalitetnom bavljenju ovom temom. Naš časopis i naš intelektualni krug žele da doprinesu da se o ovoj temi još objektivnije, svestranije i dublje razgovara u svim važnim segmentima društva. Samo tako ćemo izbeći još jedan ciklus nesporazuma, predrasuda i pogrešaka. Samo tako će Srbija moći da se kreće ka sređenosti, demokratiji, pa i – Evropi.

Sadržaj